Volgens Lily
Enige tijd geleden las ik Nietzsches tranen van Irvin D. Yalom, een roman gebaseerd op het leven van Friedrich Nietzsche. Een mooie historische, filosofische roman (zie recensie elders). Via Lily’s Literaire Leeslounge 2 las ik onlangs Het raadsel Spinoza van Yalom (of in het Engels The Spinoza Problem). En wederom werd ik gegrepen door een prachtig historisch verhaal waar de schrijver de levens van Baruch Spinoza, jood en filosoof en Alfred Rosenberg, de belangrijkste ideoloog op het gebied van het antisemitisme van de nazi’s, met elkaar verweeft tot een mooi verhaal.
Baruch Spinoza werd op z’n drieëntwintigste door de joodse gemeenschap in Amsterdam verstoten en hij bracht de rest van zijn leven in eenzaamheid zonder familie door. Hij verhuisde naar Rijnsburg. Daar voorzag hij in zijn onderhoud door het slijpen van glazen. Verder schreef hij veel. Alfred Rosenberg nam tijdens de Tweede Wereldoorlog de bibliotheek van Spinoza in beslag. Rosenberg was gebiologeerd door Spinoza, hoe kon het dat deze jood zo invloedrijk was? De boeken werden na de oorlog teruggevonden in een Duitse zoutmijn.
Fragment
Een paar weken eerder was Alfred een citaat van Albert Einstein tegengekomen: ‘Het geheim achter creativiteit is weten hoe je je bronnen moet verhullen.’ Aanvankelijk had hij verontwaardigd gesnoven: ‘Dat is nou weer typisch die oneerlijkheid, die hypocrisie van joden’, en had hij het hele idee van de hand gewezen. Maar dagenlang bleef de uitspraak van Einstein hem om onnavolgbare redenen te binnen schieten. Was dat misschien de sleutel tot het raadsel Spinoza? Misschien waren die ‘oorspronkelijke’ ideeën van Spinoza helemaal niet zo oorspronkelijk. Misschien zat de oorsprong van zijn gedachten wel verborgen in de honderdnegenenvijftig boeken van zijn bibliotheek.
Het Spinozahuis in Rijnsburg.
De bibliotheek van Spinoza.
De originele bibliotheek van Spinoza werd samen met zijn bed, kleding, schoenen en pennen na zijn dood geveild om de begrafeniskosten mee te kunnen dekken. De boeken werden verkocht en raakten verspreid. Gelukkig had de notaris voorafgaand aan de veiling een complete lijst opgesteld van de boeken, en ruim twee eeuwen later heeft een joodse filantroop een groot deel van deze titels, dezelfde edities uit dezelfde jaren en dezelfde plaatsen van publicatie opnieuw verzameld. Op slechts enkele titels na is dit gelukt. Deze boeken staan nu in Rijnsburg.
Vanaf dag één is een gastenboek bijgehouden in het huis van Spinoza in Rijnsburg, dat al vele jaren een museum is. En in dat gastenboek tref ik de naam van Einstein aan, een grote bewonderaar van Spinoza.
Gastenboek met o.a. Einsteins handtekening.
De laatste jaren van zijn leven woonde Spinoza in Den Haag aan de Paviljoensgracht. Hij stierf daar in 1677, waarschijnlijk aan de gevolgen van het inademen van fijne deeltjes tijdens het lenzen slijpen. Hij werd slecht vierenveertig jaar.
Laatste woonplaats van Spinoza in Den Haag.
Het portret van Spinoza stond vanaf 1973 op ons briefje van duizend gulden, tot in 2002 de euro werd ingevoerd.
Nog steeds is het werk van Spinoza niet makkelijk te begrijpen. Vooral een van zijn belangrijkste werken Ethica staat vol met moeilijke stellingen:
- Al wat is, is in zichzelf of in iets anders.
- Datgene wat niet door bemiddeling van iets anders kan worden begrepen, moet uit zichzelf begrijpbaar zijn.
Verder was Spinoza’s idee dat God in alle dingen om ons heen zit, revolutionair voor de tijd waarin hij leefde.
Dit boek is voor wie geïnteresseerd is historie en filosofie een absolute aanrader.
lilysbooksandcooks 