In januari 2015 schreef ik voor NCRV’s Mieke’s Leesclub de volgende recensie voor dit boek:

In ‘De Kozakkentuin’ wordt de bijzondere vriendschap tussen de jonge officier van justitie Alexander von Wrangel en de naar Siberië verbannen schrijver Fjodor Michajlovitsj Dostojevski beschreven.

Von Wrangel ziet op jonge leeftijd Dostojevski, die dan al een bekend schrijver is, voor het vuurpeloton in Sint-Petersburg staan. Als een wonder wordt echter op het allerlaatste moment van de executie afgezien. Maar in plaats daarvan krijgt de schrijver een jarenlange dwangarbeid in Siberië opgelegd. Von Wrangel komt jaren later voor zijn werk ook in Siberië terecht en zoekt Dostojevski onmiddellijk op. Er ontstaat een mooie vriendschap tussen Alexander en de elf jaar oudere schrijver.

Als Jan Brokken ergens goed in is, dan is het wel historisch materiaal omzetten in een mooi verhaal. Hij deed dit bij ‘De Vergelding’ op sublieme wijze. Hij beschreef hierin de gebeurtenissen in Rhoon in de laatste jaren van de Tweede Wereldoorlog. Het verhaal van ‘De Kozakkentuin’ speelt zich echter af in een gebied waar wij in Nederland niet heel veel van weten. Ook hier is Dostojevski natuurlijk bekend als belangrijk schrijver van o.a. ‘Misdaad en straf’ en ‘Aantekeningen uit het dodenhuis’. Maar wat zich in de tweede helft van de negentiende eeuw in Sint-Petersburg en Siberië heeft afgespeeld is voor velen niet bekend. Brokken heeft historisch materiaal gebruikt dat de achterachterkleindochter van Alexander hem toevertrouwde zoals brieven en memoires. En dat hij dit materiaal op een hele mooie wijze heeft omgezet in ‘De Kozakkentuin’ is knap. Brokken verdient hiervoor alle eer.

‘De Kozakkentuin’ is een uitgebreid verslag geworden over het leven van deze twee mannen, maar hier een daar had het wel iets sneller gemogen. Vele hoofdstukken uit het boek worden bijvoorbeeld geweid aan de liefde die Alexander heeft voor zijn Katja (een getrouwde vrouw) en Dostojevski voor zijn Maria (eveneens een getrouwde vrouw). Iedere reis om één van de dames te kunnen gaan zien wordt beschreven, dit wordt langdradig. Maar de kennis die je door het lezen van dit boek opdoet over het leven in Siberië in die tijd is weergaloos! Er wordt aandacht besteed aan onderwerpen als misdaad en het rechtssysteem, de invloed van de tsaren in die tijd, familierelaties en de liefde. En dat het moeilijk is om een vriendschap op afstand goed te houden blijkt ook maar weer. In tegenstelling tot andere boeken waar noten vaak tot irritatie leiden, zijn de maar liefst 66 noten achter in het boek een mooi aanvulling en toelichting op het verhaal.

Hoe Dostojevski’s literaire oeuvre tot stand kwam, is in ‘De Kozakkentuin’ goed te volgen. Voordat hij naar Siberië werd gestuurd debuteerde hij in 1845 met zijn boek ‘Arme mensen’ dat direct succes oogstte. Zijn boek ‘Aantekeningen uit het dodenhuis’ gaat over zijn vreselijke tijd als dwangarbeider. Dostojevski leidde aan epilepsie wat een grote invloed had op zijn latere liefdesleven. Hoewel zijn werk niet onder één noemer te vangen is, is in al zijn boeken het thema lijden en worden vernederd vanwege hartstocht wel aanwezig.

Vooral voor mensen die geïnteresseerd zijn in dat deel van de wereld waar het verhaal zich afspeelt (Siberië) is het een zeer interessant boek (tip: lees het met de atlas ernaast!). Een ook voor de lezers die meer willen weten over het leven van de grote schrijver Dostojevski is het absoluut een aanrader. Ik zou zelf dit boek echter niet aanraden aan iemand die mij vraagt of ik nog een leestip heb, dan zou ik eerder vragen of ze ‘De Vergelding’ al hebben gelezen…

Titel: De kozakkentuin

Schrijver: Jan Brokken

Uitgever: Atlas Contact

isbn: 9789045030173