Moederstad – Philip Dröge

Volgens Lily

Voor de Non-fictie Leeslounge lazen we Moederstand, Jakarta, een familiegeschiedenis, het boek van Philip Dröge. Een mooi boek waarin Dröge Batavia induikt op zoek naar sporen van zijn familie. Dröge studeerde letteren en geschiedenis en werkt sinds 1995 o.a. als freelance journalist en publiceerde meerdere boeken en stukken in gerenommeerde kranten en tijdschriften. Daarnaast is hij ook vaste columnist bij BNR Nieuwsradio. In Moederstad ontrafelt hij zijn familiegeschiedenis door Batavia te ontdekken.

Amsterdam is gebouwd op palen, Jakarta op portieverpakkingen.

Zo snijdt hij vele onderwerpen aan als de handel en wandel van de VOC (Vereenigde Oostindische Compagnie), de jappenkampen, de bersiap, maar ook de verislamisering van Jakarta. De moeder van Dröge zei dat zij in Indië nooit een hoofddoek had gezien. Pas in Nederland kwam ze het kledingstuk voor het eerst tegen. In sommige buurten van Jakarta kun je je als vrouw nu niet meer zonder vertonen. Ook doet Dröge veel gebieden aan in zijn zoektocht, neem Buitenzorg (tegenwoordig Bogor). Buitenzorg werd destijds door Nederlanders gebruikt als hoofdstad van Nederland-Indië.

Jakarta strijdt volgens internationaal onderzoek mat Caïro en Mumbai om de titel lawaaiigste stad ter wereld. Het verkeer is de grote boosdoener, vooral vanwege het Indonesische rempedaal de klakson.

Intussen loert steeds grimmiger het gevaar van de verzakking van Jakarta. Want de miljoenenbevolking onttrekt zijn drinkwater aan de bodem. Daarom lijkt het inmiddels een kwestie van tijd te zijn voordat Jakarta wegzinkt in de Javazee.

Het boek leest vlot, ondanks de vele pagina’s wandelen door Jakarta die soms een beetje afleiden van de zoektocht.

De Javazee is nu al veertien kilometer onder de stad doorgedrongen. In sommige wijken komt zelfs zeewater uit de kraan. Alsof de Noordzee onder Zoetermeer klotst.

Als ik een minpuntje zou mogen noemen, dan heb ik een stamboom en wat foto’s gemist. Dat had alles zoveel duidelijker gemaakt. Want op een gegeven moment raak je de draad met alle familieleden een beetje kwijt. Maar goed, dat zal wel een geldkwestie van de uitgever zijn geweest en doet niet af aan het feit dat het een heerlijke boek is!

Fragment

Wat ik ook doe, ik kan nergens achterhalen waar mijn oma is begraven. Ik weet bijna tot op de vierkante meter waar in 1631 een voorvader voet op Indische bodem zette. Ik heb in de achttiende-eeuwse woonkamer van een ander familielid gestaan en in het negentiende-eeuwse kantoor van een overgrootvader. Maar het vinden van een graf uit 1937 lukt niet. Veel koloniale administraties zijn door de Tweede Wereldoorlog en de dekolonisatie van Indonesië verdwenen. Daaronder de boeken van de begraafplaatsen. Mijn moeder wist alleen dat haar moeder ‘ergens in Batavia’ lag.
Tien tegen een dat het graf sowieso is geruimd, veel Nederlandse begraafplaatsen in de stad zijn sinds de Indonesische onafhankelijkheid bebouwd. De doden van vorige eeuwen zijn vergaan en vergeten, de stijgende vierkantemeterprijzen hebben de rest gedaan. Projectontwikkelaars laten zich niet tegenhouden door piëteit of historisch besef. En anders helpt wat smeergeld wel om de vergunning veilig te stellen.
Taman Prasasti is een van de weinige oude dodenakkers die nog over zijn. Dat deze begraafplaats in de populaire wijk Tanah Abang in sterk verkleinde vorm nog bestaat, komt door haar status als historisch monument. Je moet zelfs een kaartje kopen als je de grafstenen wilt zien.

Philip Dröge
Titel: Moederstad. Jakarta, een familiegeschiedenis
Schrijver: Philip Dröge
Uitgever: Spectrum
Advertentie

De meeste mensen deugen – Rutger Bregman

image (81).png

Volgens Lily

In De meeste mensen deugen probeert Rutger Bregman ingesleten opinies te weerleggen. Want zegt hij, mensen zijn van nature helemaal niet slecht. Ze worden alleen soms aangezet om slechte dingen te doen. Wist je bijvoorbeeld dat slechts 15% van de soldaten echt schiet tijdens een oorlog? Veel psychologische onderzoeken die heden ten dage nog als waar worden aangenomen, haalt Bregman onderuit. De Schokmachine van Stanley Milgram bijvoorbeeld heeft volgens Bregman een andere uitkomst dan wat de aankomende psychologen op de universiteit op dit moment leren. Evenals het Stanford Prison Experiment van Philip Zimbardo. Bregman laat er niets van heel.

If you make a film about a man kidnapping a woman and chaining her to a radiotor for five years – something that has happened probably once in history – it’s called searingly realistic analysis of society.
If I make a film like Love Actually, which is about people falling in love in Britain today, it’s called a sentimental presentation of an unrealistic world. – richard curtis (1956) –

Met uitstapjes naar de geschiedenis, de biologie en de economie houdt Bregman ons voor dat het helemaal nog niet zo slecht gesteld is met het soort: de mens. We zouden alleen wat liever tegen elkaar moeten zijn.
Een heerlijk boek waar je blij van wordt! Zeker een aanrader!

Fragment

Het boek eindigt met Tien Leefregels volgens Rutger Bregman.

Regel 1: Bij twijfel, ga uit van het goede
Regel 2: Denk in win-winscenario’s
Regel 3: Verbeter de wereld, stel een vraag
Regel 4: Temper je emphatie, train je compassie
Regel 5: Probeer de ander te begrijpen, ook als je geen begrip hebt
Regel 6: Heb je naaste lief, gelijk ook anderen hun naasten lief hebben
Regel 7: Vermijd het nieuws
Regel 8: Sla een nazi (of: steek een hand uit naar je grootste vijand)
Regel 9: Kom uit de kast, schaam je niet voor het goede

Regel 10: Wees realistisch
Tot slot mijn belangrijkste leefregel. Als ik met dit boek íéts heb willen doen, dan is het de betekenis van het woord ‘realisme’ veranderen. Is het niet veelzeggend dat in ons taalgebruik ‘de realist’ synoniem is geworden voor een cynicus? Voor iemand met een somber mensbeeld? In werkelijkheid is juist de cynicus wereldvreemd. In werkelijkheid leven we op Planeet A, waar mensen ten diepste geneigd zijn tot het goede.
Wees realistisch. Kom uit de kast. Geef toe aan je natuur en schenk je vertrouwen. Schaam je niet voor je generositeit en doe het goede in het volle daglicht. Misschien zul je eerst nog worden weggezet als onnozel en naïef. Maar bedenk: de naïviteit van vandaag kan de nuchterheid van morgen zijn.
Het is tijd voor een nieuw mensbeeld. Het is tijd voor een nieuw realisme.

Titel: De meeste mensen deugen
Schrijver: Rutger Bregman
Uitgever: de Correspondent
isbn: 9789082942187

Het raadsel Spinoza – Irvin D. Yalom

spinoza_07e

Volgens Lily

Enige tijd geleden las ik Nietzsches tranen van Irvin D. Yalom, een roman gebaseerd op het leven van Friedrich Nietzsche. Een mooie historische, filosofische roman (zie recensie elders). Via Lily’s Literaire Leeslounge 2 las ik onlangs Het raadsel Spinoza van Yalom (of in het Engels The Spinoza Problem). En wederom werd ik gegrepen door een prachtig historisch verhaal waar de schrijver de levens van Baruch Spinoza, jood en filosoof en Alfred Rosenberg, de belangrijkste ideoloog op het gebied van het antisemitisme van de nazi’s, met elkaar verweeft tot een mooi verhaal.

Baruch Spinoza werd op z’n drieëntwintigste door de joodse gemeenschap in Amsterdam verstoten en hij bracht de rest van zijn leven in eenzaamheid zonder familie door.  Hij verhuisde naar Rijnsburg. Daar voorzag hij in zijn onderhoud door het slijpen van glazen. Verder schreef hij veel. Alfred Rosenberg nam tijdens de Tweede Wereldoorlog de bibliotheek van Spinoza in beslag. Rosenberg was gebiologeerd door Spinoza, hoe kon het dat deze jood zo invloedrijk was? De boeken werden na de oorlog teruggevonden in een Duitse zoutmijn.

Fragment

Een paar weken eerder was Alfred een citaat van Albert Einstein tegengekomen: ‘Het geheim achter creativiteit is weten hoe je je bronnen moet verhullen.’ Aanvankelijk had hij verontwaardigd gesnoven: ‘Dat is nou weer typisch die oneerlijkheid, die hypocrisie van joden’, en had hij het hele idee van de hand gewezen. Maar dagenlang bleef de uitspraak van Einstein hem om onnavolgbare redenen te binnen schieten. Was dat misschien de sleutel tot het raadsel Spinoza? Misschien waren die ‘oorspronkelijke’ ideeën van Spinoza helemaal niet zo oorspronkelijk. Misschien zat de oorsprong van zijn gedachten wel verborgen in de honderdnegenenvijftig boeken van zijn bibliotheek.

img_6165 Het Spinozahuis in Rijnsburg.

img_6152 De bibliotheek van Spinoza.

De originele bibliotheek van Spinoza werd samen met zijn bed, kleding, schoenen en pennen na zijn dood geveild om de begrafeniskosten mee te kunnen dekken. De boeken werden verkocht en raakten verspreid. Gelukkig had de notaris voorafgaand aan de veiling een complete lijst opgesteld van de boeken, en ruim twee eeuwen later heeft een joodse filantroop een groot deel van deze titels, dezelfde edities uit dezelfde jaren en dezelfde plaatsen van publicatie opnieuw verzameld. Op slechts enkele titels na is dit gelukt. Deze boeken staan nu in Rijnsburg.

Vanaf dag één is een gastenboek bijgehouden in het huis van Spinoza in Rijnsburg, dat al vele jaren een museum is. En in dat gastenboek tref ik de naam van Einstein aan, een grote bewonderaar van Spinoza.

img_6161 Gastenboek met o.a. Einsteins handtekening.

De laatste jaren van zijn leven woonde Spinoza in Den Haag aan de Paviljoensgracht. Hij stierf daar in 1677, waarschijnlijk aan de gevolgen van het inademen van fijne deeltjes tijdens het lenzen slijpen. Hij werd slecht vierenveertig jaar.

img_6172 Laatste woonplaats van Spinoza in Den Haag.

Het portret van Spinoza stond vanaf 1973 op ons briefje van duizend gulden, tot in 2002 de euro werd ingevoerd.

Nog steeds is het werk van Spinoza niet makkelijk te begrijpen. Vooral een van zijn belangrijkste werken Ethica staat vol met moeilijke stellingen:

  • Al wat is, is in zichzelf of in iets anders.
  • Datgene wat niet door bemiddeling van iets anders kan worden begrepen, moet uit zichzelf begrijpbaar zijn.

Verder was Spinoza’s idee dat God in alle dingen om ons heen zit, revolutionair voor de tijd waarin hij leefde.

Dit boek is voor wie geïnteresseerd is historie en filosofie een absolute aanrader.

Titel: Het raadsel Spinoza
Schrijver: Irvin D. Yalom
Uitgever: Balans
isbn: 9789460038945