Volgens Lily

In de media word je overstelpt door verhalen over vluchtelingen. En iedereen heeft er een mening over. Maar echt weten wat er speelt met de mensen die bij honderden, soms duizenden tegelijk uit Afrika op gammele bootjes naar Europa komen doen we vaak niet. Jenny Erpenbeck probeert in haar boek Gaan, ging, gegaan de vluchtelingen een gezicht te geven. En dat gaat haar goed af. Hoofdpersoon Richard komt uit het voormalig DDR-gedeelte van Berlijn, is net met pensioen, zijn vrouw is dood en zijn minnares is er vandoor. Hij heeft tijd over en zoekt op een gegeven moment de vluchtelingen op die zich verzameld hebben op een plein in Berlijn. Hij raakt met ze in gesprek, en leert dat iedere vluchteling een eigen, vaak schrijnend verhaal heeft. Maar hij (en dus ook de lezer) leert ook hoe Europa omgaat met deze vluchtelingen. Daarnaast heeft ieder land zijn eigen werkwijze. En dat we daar niet al te trots op hoeven te zijn moge duidelijk zijn.

Het gegeven zoals hierboven omschreven is uitermate interessant. Maar de manier waarop Erpenbeck dit opschrijft vind ik niet overal prettig. Veel zaken worden terloops genoemd maar niet uitgewerkt. Geprobeerd wordt een brug te slaan tussen de huidige situatie en die van Berlijn ten tijde van de Muur. Buitengewoon irritant wordt de zin: “Bij de kruidenier, die tegenwoordig ‘supermarkt’ heet.” Een zin die regelmatig terugkomt.

Al met al toch wel een aanrader.

Fragment

Als je een vreemdeling bent, heb je geen keus meer, zei Tristan. Had hij soms ongelijk? Nee, denkt Richard, maar wensen suggereren dat zo iemand nog in het soort wereld leeft waar gewenst mag worden. Wensen als heimwee. Geen wonder, denkt hij, dat de half verhongerende krijgsgevangenen van alle mogelijke nationaliteiten in alle mogelijke kampen uit alle mogelijke oorlogen zich in leven hielden door over recepten te praten. In werkelijkheid willen de vluchtelingen van de Senaat geen vierpersoonskamer, geen douche met een cabine die op slot kan, geen korte weg tussen asielzoekerscentrum en bushalte. In werkelijkheid willen ze werk zoeken en hun leven zelf regelen, zoals iedereen die gezond en bij zijn verstand is. Maar degene die in dit gebied wonen – het heet pas ongeveer honderdvijftig jaar Duitsland – verdedigen hun territorium met paragrafen, met het wonderwapen tijd hakken ze op de nieuwkomers in, ze steken hun met dagen en weken de ogen uit, walsen met maanden over hen heen, en als ze dan nog altijd niet stil zijn, geven ze hun misschien drie pannen van verschillende grootte, een set beddengoed en een overbruggingsverblijfstitel, die bij ons in Duitsland de wonderlijke naam Fiktionsbescheinigung draagt. Een fictieve verblijfstitel, hoe verzin je het?

Je zou het ook een stammenstrijd kunnen noemen.

Jenny Erpenbeck

Titel: Gaan, ging, gegaan

Schrijver: Jenny Erpenbeck

Uitgever: Van Gennep

isbn: 9789461644053