Fragment

“Ik dacht dat het haar wel zou lukken om terug te komen. Naar mijn huis, of het huis van mijn moeder. Naar de mensen die van haar hielden en die haar zouden beschermen. Of dat ze op zijn minst iets zou laten horen. Maar dat heeft ze nooit gedaan. Ze heeft besloten alleen op zichzelf te vertrouwen. Ze is weggegaan. Er was een moment, nadat ik de jongen had neergeschoten. Ik zie nog voor me hoe ze achteruitstapte, ze gaf geen kik, deed alleen een stapje achteruit het donker in, draaide zich om en vluchtte. Terwijl ik wachtte tot ze terugkwam heb ik heel lang geloofd dat ze wist dat ik het was, daar achter de bomen, dat ik die schutter was. Dat ze wist dat ik zou komen. Want wie had het anders kunnen zijn?”
“Denk je dat ze ooit nog terugkomt?”
“Als ze het heeft overleefd, als ze naar het zuiden is gegaan, en niet naar het noorden. Maar ze hebben vast op de uitkijk gestaan. Ze heeft natuurlijk een omtrekkende beweging moeten maken. En het ravijn moeten oversteken. En als ze ons vergeeft, als ze ons ooit vergeeft.”
“En Javor?”
“De autoriteiten hebben Javor, zijn stoffelijk overschot, lang na de oorlog kilometers verderop gevonden. De burgerwachten waren mensen gaan verplaatsen om ze ergens anders te vermoorden. Daarna kwamen er nieuwe oorlogen, zo veel oorlogen, het heeft jaren geduurd voor ze werden gevonden. Wij waren nog maar het begin, snap je.”
Samen keken we naar de huizen van Gost in de diepte. “Je mag het nooit aan iemand vertellen,” zei ik.
“Waarom ga je niet ergens anders wonen?”
Ik haalde mijn schouders op. “Waarom zou ik? En waar zou ik naartoe moeten? Als je het hebt meegemaakt en weet dat er nooit iets zal veranderen, dan wen je eraan, dan lijkt het de nasmaak van iets bedorvens. Je went eraan, omdat je wel moet. Gost is mijn thuis. Ik woon hier omdat ik hier wil wonen.”
“Maar dan word je er elke dag aan herinnerd.”
“Ja,” zei ik alleen maar. “Maar dat vind ik fijn. Ik herinner me niet alleen de slechte tijden, maar ook de goede.”
“En die akelige man, Fabjan?”
“Ik wil graag zeker weten dat hij het zich ook herinnert.”

Volgens Lily

De schrijfster Aminatta Forna groeide op in het door oorlogen geplaagde Sierra Leone. Hierdoor weet zij goed de toon te treffen in dit boek dat over de Joegoslavische oorlogen gaat halverwege de jaren 80. Wanneer je buren door de oorlog verdreven worden uit hun dorp omdat ze van een ander geloof zijn, wat doe je dan met de spullen in hun huis? Is in tijden van oorlog alles geoorloofd? Mag je een vloerkleed uit hun huis halen omdat je denkt dat ze toch nooit meer terugkomen? Dit boek deed me wel realiseren hoe weinig ik eigenlijk weet van die oorlogen in voormalig Joegoslavië…